Ալեքսանդր Մյասնիկյան

Ալեքսանդր Մյասնիկյան

Երևանում, Կարմիր բանակի փողոցի վրա, բարձրացել է մի հոյակերտ հուշահամալիր։ Նրա առջևի մասում հասակով մեկ կանգնած է զինվորականի համազգեստով մի մարդ իսկ կողքին վեր խոյացող կոթողներից մեկին փորագրված են Ե Չարենցի խոսքերը։

Նաիրյան արև՜ն էր քո մեջ

լենինյան հրով ճառագած։

Կանգնենք այստեղ մի պահ՝ սովետական պետական, կուսակցական և ռազմական ականավոր գործիչ Ալեքսանդր Մյասնիկյանն է մեր առջև։

Նոր Նախիջևան։ Այժմ Դոնի Ռոստով քաղաքին ձուլված այս երբեմնի հայաշատ քաղաքում է ծնվել Ալեքսանդր Մյասնիկյանը, անցկացրել իր մանկական ու պատանեկան տարիները, ստացել նախնական կրթությունը ծխական ու թեմական դպրոցներում, գիշերներ լուսացրել Աբովյանի, Րաֆֆու, Նալբանդյանի, Աղայանի գրքերի վրա։ Այստեղ էլ դեռևս աշակերտական տարիներին համակվել է հեղափոխական գաղափարներով, ընդգրկվել ընդհատակյա խմբակում։

Լրանում է Ալյոշայի տասնութ տարին։ Նա մեկնում է Մոսկվա և երկու տարի սովորում Լազարյան ճեմարանում։ Մոսկվայում նա ներգրավվում է ուսանողական հեղափոխական շարժման մեջ, մասնակցում 1905 թ հոկտեմբերյան համառուսաստանյան քաղաքական գործադուլին և Դեկտեմբերյան զինված ապստամբությանը։ 1906 թ արդեն նա կոմունիստական կուսակցության անդամ էր։ Նույն թվականին ընդունվում է Մոսկվայի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը, շարունակում հեղափոխական գործունեությանը։

Ոստիկանությունը տեղեկանում է այդ մասին, խուզարկում նրա բնակարանը և հայտնաբերում արգելված մարքսիստական գրականություն։ Նրան ձերբակալում են և արտաքսում Կովկաս։ Երկու տարի Մյասնիկյանն ապրում է Բաքվում, սերտ կապեր հաստատում Ս Շահումյանի և ուրիշ նշանավոր բոլշևիկների հետ։ Ապա վերադառնում է Մոսկվա, շարունակում իր ուսումը համալսարանում և 1911 թ ավարտում այն առաջին կարգի դիպլոմով։

1914 թ, առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբից,Մյասնիկյանը զորակոչվում է բանակ Արևմտյան ռազմաճակատ։ Բանակում նա ծավալեց եռանդուն հեղափոխական գործունեություն, զինվորներին պարզաբանում էր պատերազմի թալանչիական բնույթը և նրանց պայքարի մղում տիրող կարգերի դեմ ։ Մյասնիկյանն ակտիվորեն մասնակցեց ցարիզմի տապալմանը, Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխության հաղթանակից հետո ընտրվեց Հյուսիս֊Արևմտյան մարզի ռազմահեղափոխական կոմիտեի նախագահ ու Արևմտյան ռազմաճակատի գլխավոր հրամանատար։ Ապա հետևեցին նոր պատասխանատու պաշտոններ՝ կարմիր բանակի գերագույն գլխավոր հրամանատարի տեղակալ, գերագույն գլխավոր հրամանատարի պաշտոնակատար, Բելոռուսիայի Կենտրոնական գործադիր կոմիտեի և կոմկուսի կենտրոնական բյուրոյի նախագահի։ Այդ բոլոր պաշտոններում Մյասնիկյանն իրեն դրսևորեց որպես մեծատաղանդ ղեկավար ու կազմակերպիչ։

1919 թ, քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ, երբ թշնամիներն սպառնում էին նորաստեղծ սովետական պետության մայրաքաղաքին, Մյասնիկյանը փոխադրվում է Մոսկվա, ուր բազմիցս հանդիպումներ է ունենում Վ Ի Լենինի հետ, աշխատում նրա ցուցումներով։ Ընտրվելով Ռուսաստանի կոմունիստական (բոլշևիկների) կուսակցության Մոսկվայի քաղաքային և նահանգային կոմիտեների առաջին քարտուղար՝ նա վիթխարի աշխատանք է կատարում մայրաքաղաքի կոմունիստների, բոլոր աշխատավորների ուժերը համախմբելու, թշնամիներին խորտակիչ հակահարված տալու համար։

Հայաստանում սովետական իշխանության հաստատումից հետո, 1921 թ, Վ Ի Լենինի առաջարկությամբ Մյասնիկյանն ուղարկվեց Սովետական Հայաստան և նշանակվեց հանրապետության կառավարության նախագահ ու ռազմական գործերի ժողկոմ։ Անհրաժեշտ էր ամրապնդել սովետական իշխանությունը, Հայաստանը դուրս բերել ծանր վիճակից, վերականգնել ու զարգացնել տնտեսությունը, կառուցել ջրանցքներ ու էլեկտրակայաններ, բացել դպրոցներ, գրադարաններ, թանգարաններ։ Այդ ամենի համար Մյասնիկյանը ցուցաբերեց և իմաստություն, և բացառիկ եռանդ, կազմակերպչական բարձր ձիրք։ Նա միավորեց հանրապետության բանվորների, գյուղացիների, մտավորական ջանքերը՝ քայքայված տնտեսությունը կարգավորելու, աշխատավորների վիճակը բարելավելու, նոր սոցիալիստական կյանք կառուցելու համար։ Հանրապետությունում ծավալվեց տնտեսական ու կուլտուրական լայն շինարարություն։

Մեծ էր Ալեքսանդր Մյասնիկյանի հեղինակությունը։ Երբ 1922 թ ստեղծվեց Անդրկովկասյան ֆեդերացիան, որի կազմի մեջ մտան Հյաստանը, Վրաստանը և Ադրբեջանը, նա դարձավ այդ ֆեդերացիայի կենտրոնական գործադիր կոմիտեի նախագահներից մեկը, ապա ընտրվեց կուսակցության Անդրկովկասյան երկրային կոմիտեի առաջին քարտուղար։

Ալեքսանդր Մյասնիկյանը միաժամանակ փայլուն հրապարակախոս էր, գրականագետ, խմբագիր։ Գրել է ինչպես հեղափոխական բնույթի, այնպես էլ հայ գրականությանն ու արվեստին նվիրված աշխատություններ, հոդվածներ, խմբագրել մի շարք թերթեր ու հանդեսներ։ Իր գրվածքների մի մասը նա ստորագրել է Մարտունի, Ալյոշա, Բոլշևիկ և այլ կեղծանուններով։

«Պողպատյա Մյասնիկյանը», ինչպես անվանում էին նրան ժամանակակիցները, լի էր մեծ մտահղացումներով ու ծրագրերով, երբ 39 տարեկան հասակում զոհվեց ինքնաթիռի աղետից։ Ով ծանոթ էր նրան, առնչվել էր թեկուզ հարևանցի, գիտեր, որ այդ ամրակազմ մարդու մեջ բաբախում էր շատ զգայուն սիրտ։ Մեծ ծառայությունների ու վաստակի տեր Ալեքսանդր Մյասնիկյանը շատ համեստ մարդ էր։ Մահվանից առաջ գրած իր մի հոդվածը նա առաջին տպագրեց գործարանային պատի թերթում «Իմ հանդիպումները Վ Ի Լենինի հետ» խորագիրը կրող այդ հոդվածն ավարտվում է հետևյալ տողերով «Ես անչափ երջանիկ եմ և մինչև կյանքիս վերջը կհպարտանամ, որ եղել եմ Վ Ի Լենինի ժամանակակիցը, անձամբ ծանոթ եմ եղել, խոսել եմ հետը, սեղմել եմ նրա ձեռքը, զբոսնել, շրջագայել եմ եմ նրա հետ, եղել եմ այդ հսկայի, մեր ժամանակի հանճարի հետևորդն ու փոքր աշակերտը»։