Մետաղ

Մեր շուրջն ամենուրեք մետաղե իրեր են՝ երկաթե մեխեր ու մուրաբա եփելու պղնձե կոնքեր, ալյումինե գդալներ ու արծաթե բաժակակալներ, գործարաններում աշխատող հաստոցներ, էլեկտրական հաղորդալարեր, երկաթգծի ռելսեր ու էլեկտրահաղորդման կայմեր: Ավելի քան երեսուն տարբեր մետաղներից են պատրաստվում ժամանակակից ինքնաթիռների բազմաթիվ մասեր:

Մետաղների շատ հատկություններ ընդհանուր են նրանք, որպես կանոն, պինդ նյութեր են, ունեն յուրահատուկ՝ «մետաղական» փայլ, էլեկտրահաղորդիչ են: Բայց, ինչպես ամեն կանոնում, այստեղ ևս բացառություններ կան: Կան, օրինակ, հեղուկ մետաղներ: Դրանցից մեկը ձեզ ծանոթ սնդիկն է (բայց այն լավ տեսնելու համար պետք չէ, իհարկե, որ ջերմաչափը ջարդեք): Հեղուկ մետաղ է նաև գալիումը, որը երկրի վրա եղած հազվագյուտ մետաղներից է:

Կապարե լարը հեշտ է հալվում, իսկ, այ, վոլֆրամի ու տանտալի նման մետաղները հեղուկացնելու համար անհրաժեշտ են շատ բարձր մի քանի հազարի հասնող ջերմաստիճաններ:

Կան ծանր ու թեթև մետաղներ։ Լիթիումի փոքրիկ կտորը թեթև է, ջրի մեջ չի սուզվում, իսկ կապարն, օրինակ, ծանր մետաղների թվին է պատկանում:

Մետաղներ կան, որ շատ լավ են մտնում քիմիական ռեակցիայի մեջ: Օրինակ, նատրիումն ու կալիումը արտակարգ բուռն են փոխազդում ջրի հետ, և անհրաժեշտ զգուշությունը չպահպանելու դեպքում կարող է պայթյուն առաջանալ: Իսկ ոսկին ու պլատինը քիմիական փոխազդեցությունների նկատմամբ արտակարգ կայուն մետաղներ են: Այդ պատճառով էլ նրանցից պատրաստում են քիմիական որոշ բարդ փորձերի անոթներ:

Երկրակեղևում հանդիպրւմ է մոտ 70 մետաղ Նրանցից ամենատարածվածները ալյումինն ու երկաթն են (միլիարդ միլիարդավոր տոննաներով) Բայց կան և մետաղներ, որոնց «պաշարները» բառացիորեն գրամներով են հաշվվում, օրինակ, աստատըն ու ֆրանցիումը Մեր օրերում գրեթե բոլոր մետաղներն էլ գործնական կիրառություն ունեն կամ մաքուր վիճակով, կամ զանազան համաձուլվածքների ձևով:

Ամենաշատ գործածվող մետաղը երկաթն է: Այն մտնում է պողպատների բաղադրության մեջ (պողպատն այնպիսի երկաթ է, որին քիչ քանակներով ավելացված են ածխածին և մի քանի այլ մետաղներ)։ Պղնձե և ալյումինե հաղորդալարերով էլեկտրական հոսանք է անցնում։ Ալյումինե թեթև թևերով օդ են բարձրանում ռեակտիվ լայներները: Տիեզերական թռիչքների համար ալյումինն այլևս պիտանի չէ, որովհետև անհրաժեշտ չափով դժվարահալ չէ: Այն փոխարինվում է տիտանով էլեկտրալամպերի լուսարձակող թելիկները պատրաստված են վոլֆրամից և նրա համաձուլվածքներից: Գերմանիայում մետաղը շատ կարևոր է տրանզիստորային ընդունիչների մասեր պատրաստելու հաց:

Տարեցտարի ավելանում է աշխարհում կառուցվող ատոմային էլեկտրակայանների թիվը: Նրանց ատոմային էներգիա է տալիս ուրան տարրը, որը նույնպես մետաղ է: