Նռենի

Նռնենի ճուղ

Խոր անցյալում հայերը ևս նոր տարին սկսել են գարնանը, մարտի 21 ին նրա տոնը կապելով բնության զարթոնքին հետագայում նրանք նոր տարվա սկիզբր տեղափոխել են հին հայկական տոմարի առաջին ամսվա' Նավասարդի 1-ը (համապատասխանում է օգոստոսի 11-ին) և կապել աշնանային բերքահավաքի: Նավասարդ կոչվող տոնին: Նոր տարվա տոնն անվանել են ամանոր, կաղանդ, տարեմուտ, տարեգլուխ: Տոնակատարության ժամանակ կազմակերպել են զանազան հանդիսություններ, ժողովրդական թատերական ներկայացումներ, խաղեր, մրցու թյուններ, երգել են,պարել 18-րդ դարից սկսած հայերը նույնպես հունվարի 1-ն ընդունել են իբրև տարվա սկիզբ և Նոր տարվա (Ամանորի) տոն:

Հին Ռուսիայում 10-րդ դարում քրիստոնեության ընդունումից հետո և այնուհետև մինչև 15-րդ դարի վերջը տարվա սկիզբը: Նռնենի մայիս-հունիս ամիսներին, երբ գրեթե բոլոր պտղատու ծառերն արդեն ծաղկած վերջացրած են լինում, մեր հանրապետության հարավային և հյուսիս-արևելյան շրջանների այգիներում դեռ հեռվից ուշադրություն են գրավում նոր միայն ծաղկել սկսող նռնենիները:Նռնենի մայիս-հունիս ամիսներին, երբ գրեթե բոլոր պտղատու ծառերն արդեն ծաղկած վերջացրած են լինում, մեր հանրապետության հարավային և հյուսիս-արևելյան շրջանների այգիներում դեռ հեռվից ուշադրություն են գրավում նոր միայն ծաղկել սկսող նռնենիները: Այդ ժամանակ նռնենին շատ գեղեցիկ է․ Վառ կանաչ սաղարթի մեջ ասես կայծկլտում են եռանկյունաձև ելուստներով կարմիր, գավաթանման ծաղկաբաժինից կրակի լեզվակների նման դուրս ցցված հրաբոսոր,խոշոր պսակար թերթիկները:

խոշոր պսակար թերթիկները: Թուփ է կամ փոքր ծառ Բունը և ճյուղերը դարչնագորշագոլյն են, մատղաշ ընձյուղները կանաչամոխրագոլյն, փշոտ Տերևները նշտարաձև են, կաշեկերպ, ամբողջական եզրերով: Ծաղիկները կարող են դասավորված լինել մեկական կամ փնջերով: Ջերմասեր, չորադիմացկուն, հողի նկատմամբ սակավապահանջ բույս է: Բազմանում է կտրոններով, սերմերով: Սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին նռնենու հրապուրիչ ծաղիկներն արդեն դարձած են լինում գեղեցիկ պտուղներ նռներ Նռան մեջ տեղավորված են բարակ, թաղանթավոր միջնապատերով բաժանված բաց վարդագույն կամ կարմիր բազմաթիվնռնահատիկները: Նրանցից յուրաքանչյուրի կենտրոնում սերմն է, որի շուրջը հյութալի քաղցր, կիսաթթվաշ կամ թթվաշ պտղամիսն է Մեկ նուռը կարող է կշռել 150—400 գ, իսկ մեկ ծառը տալիս է 50—60 կգ բերք:

Նուռը շատ սննդարար միրգ է, պարունակում է շաքարներ, կիտրոնաթթու, վիտամիններ Նրանից ստանում են հյութ, դոշաբ, գինի, կիտրոնաթթվի աղ: Շատ տանտիրուհիներ նռան հատիկներով կամ հյութով համեմում են բազմաթիվ կերակրատեսակներ Նուռը նաև մի շարք բուժիչ հատկություններ ունի ժողովրդական բժշկության մեջ նրա կեղևի Եփուկը կամ թուրմը օգտագործվում է, օրինակ, ստամոքսի խանգարումների ժամանակ, այն նաև հակաճիճվային միջոց է:

Նռնենու տերևներից, արմատների ու բնի կեղևից ստանում են դաբաղանյութեր, որոնք կիրառվում են նուրբ կաշիներ մշակելու և զանազան ներկեր պատրաստելու համար:

Հայաստանում նռնենին մշակվում է շատ վաղուց Կարմիր բլուր հնավայրում, որը մոտավորապես երեք հազարամյակի պատմություն ունի, հայտնաբերվել են նռան ածխացած մնացորդներ Հին հայերի համար նռնենին եղել է առատության խորհրդանիշ Հայկականճարտարապետական: հուշարձանների պատերին, խաչքարերի վրա հաճախ կարելի է տեսնել նռան զարդաքանդակներ: Այժմ էլ մեր հանրապետությունում բարձրացող շատ կառույցներ, աղբյուր-հուշարձաններ զարդարվում են նռան քանդակներով: Նուռ է պատկերված հայ շատ նկարիչների նատյուրմորտներում

Հայկական ՍՍՃ-ի տարածքում նռնենի մշակվում է Գորիսի, Նոյեմբերյանի Շամշադինի, Իջևանի, Թումանյանի շրջաններում ՍՍՀՄ-ում՝ նաև Ղրիմում, Ադրբեջանոլմ, Միջին Ասիայում Նռնենի աճում է Աֆղանստանոլմ, Հընդկաստանում, Իրանում, Թոլրքիայում, Միջերկրական ծովի ափերին: